Kömürün kalitesini nasıl anlayabilirsiniz?
Kömür; bitkisel kökenli organik maddeler ve inorganik bileşenlerden oluşan tortul bir kayaçtır. Kömür farklı türlerde ve kalitelerde olabilir. Kömürün kalitesi, kullanıldığı alana göre ölçülmektedir. Örneğin; kok kömürü eldesi için şişen, gözenekli hale gelebilen, dayanıklı olan ve okside olmamış kaliteli kömürler kullanılmaktadır. Yakıt hammaddesi olarak ise koklaşabilir kömürlerden ziyade, alt ısıl değeri yüksek olan, düşük kül, kükürt ve nem oranına sahip kömürler kullanılmaktadır.
Kömürün kalitesini anlamak için, kömürün fiziksel ve kimyasal özelliklerine bakmak gerekir. Kömürün fiziksel özellikleri arasında yoğunluk, sertlik, renk, parlaklık, dokunma hissi gibi faktörler vardır. Kömürün yoğunluğu, içerdiği inorganik madde ve nem oranına bağlı olarak artar. Kömürün sertliği ise kömürleşme derecesine bağlı olarak artar. Kömürün rengi genellikle siyah veya koyu kahverengidir, ancak bazen sarı, gri veya beyaz renkli kömürler de olabilir. Kömürün parlaklığı da kömürleşme derecesine bağlı olarak değişir. Genellikle parlaklık arttıkça kalite de artar. Kömürün dokunma hissi ise kuru veya yağlı olabilir.
Kömürün kimyasal özellikleri arasında ise karbon, hidrojen, oksijen, kükürt ve azot gibi elementlerin oranları, ısıl değer, kül oranı, nem oranı gibi faktörler vardır. Kömürün karbon oranı, kömürleşme derecesine bağlı olarak artar. Karbon oranı arttıkça ısıl değer de artar. Kömürün hidrojen oranı ise karbon oranının tersine azalır. Hidrojen oranı azaldıkça ısıl değer de azalır. Kömürün oksijen oranı da hidrojen oranına benzer şekilde azalır. Oksijen oranı azaldıkça ısıl değer de artar. Kömürün kükürt oranı ise kömürün oluştuğu ortama bağlı olarak değişir. Kükürt oranı yüksek olan kömürler çevre için zararlıdır ve kaliteyi düşürür. Kömürün azot oranı ise genellikle düşüktür ve ısıl değere etkisi yoktur. Kömürün ısıl değeri, birim ağırlıkta yaktığında açığa çıkan enerji miktarıdır. Isıl değer yüksek olan kömürler daha kalitelidir. Kömürün kül oranı, yanmayan inorganik madde miktarıdır. Kül oranı yüksek olan kömürler daha az verimli ve daha kirleticidir. Kömürün nem oranı ise su miktarıdır. Nem oranı yüksek olan kömürler daha düşük ısıl değere sahiptir ve daha zor yanar.
Kömürün kalitesini anlamak için bu fiziksel ve kimyasal özelliklere bakmak gerekir. Genel olarak, yoğunluğu, sertliği, parlaklığı, karbon oranı ve ısıl değeri yüksek, kül, kükürt, nem, hidrojen ve oksijen oranı düşük olan kömürler daha kalitelidir. Kömürün kalitesi, kullanım alanına göre değişiklik gösterebilir.
Bu nedenle, kömür seçerken hem kömürün özelliklerine hem de kullanım amacına dikkat etmek gerekir.